|
kurdland روستاى سولاکان دردامنه كوه 2835متري عبدالرزاق باآب وهوايي كوهستاني وطبيعتي زيبا ومردماني ازتبارفرهنگ وادب واكثراتحصيل كرده باحدود120نفردارندگان تحصيلات عالي وحدود13وبلاگ نويس ويك وبسايت رسمي يكي ازنادرترين روستاهاي ادبي وفرهنگي ايران وكردستان ميباشدوحدودات روستاازگنجيه زيويه تانزديكيهاي غاركرفتوكه هردوضلع اين روستاوغارهاي زيرزمينان درامتداداين اضلاع وآثارباقيمانده ازقلعه هاي باستاني ازوجودتمدني عظيم حکايت دارد کامل تمام عیار و اصیل ملا محمد ابن ملا علی قزلچی رحمهم الله در حدود ۱۳۱۰ه متولد شده و بعد از تمییز در خانه" خود درس خواند و تحت توجه و تربیت پدر فاضلش همان پدری که نزد پدر مربی فاضل خود علی قزلچی تربیت شده بود پرورش یافت و به عزت نفس و بزرگی اخلاق و نجابت و برنامه واقعی و سلوک بر روش و سنت خدا در کائنات رشد کرد او عاقل و دور اندیش و مردم شناس بود و هر کسی را در مرتبه خود قدر می دانست وی در زادگاه خود به حد پختگی در علم رسید و چون او در تاریخ دارای بصیرت و در نتیجه گیری از ان بسیار ماهر بود به اصلاح وضع خود در تدریس تصمیم گرفت ولی زمان با او موافق نبود پس قصد کرد که به قاهره رفته زمانی از محل خود دور شود و غیبت کند فلذا به قاهره رفت و یک سال در انجا ماند و در مجالس علمی شرکت کرد و به مدارس می رفت و درس استادها را سماع می نمود و هنگام گفتگو و مباحثات حاضر می شد معلوماتش بیشتر گردید بعد به عراق بازگشت و چون به کرموم رسید دریافت که ممکن نیست به محل سابق خود برگردد سپس به بیاره امد و میهمان حضرت شیخ علاءالدین شد ان حضرت او را گرامی شمرد و احترام گرفت و سه ماه نزد وی باقی ماند سپس به روستای سر آو در الان رفت و در انجا امام شد و چون خبر مسافرت شیخ به بغداد را کانون اول سال ۱۳۳۱ شنید در سلیمانیه به ما پیوست و با ما به بغداد امد و در مدرسه حسین پاشا مدرس شد و امامت مسجد بشر حافی را بر عهده گرفت سپس در حضرت گیلانیه مدرس تا اینکه در سال ۱۳۸۰ در گذشت و جسد وی را در مقبره عمومی اعظمیه دفن کردند. انسان متحلی به فضائل و ادب و نزاهت دین ملا محمود ابن ملا امین مفتی ابن حاج ملا احمد مفتی مشهور به چاومار در سلیمانیه به سال ۱۲۹۰ هجری متولد شده در بیت علم و شرافت و کرامت تربیت شد و بعد از تمییز شروع به تعلیم نمود و در مدرسه پدران بزرگ و مشهور خود مشغول شد و در مراتب علم ترقی کرد و چون در سال ۱۳۱۵ با مرگ پدر بزرگوار خود روبرو شد با برادر بزرگتر خود در سفری به مدرسه بیاره همراه شد و بعد از مدتی کوتاه به مدرسه ملا عبدالرحمن پنجوینی انتقال پیدا کرد پس برادرش در انجا علم را تکمیل نمود و اجازه گرفت و هر دو به سلیمانیه برگشتند و چون برادرش به سلیمانیه نشست و اداره امور عائله که صاحب ترجمه قبلا" مسئول ان بود بواسطه اشتغال به تدریس باز برایش ممکن نشد و در حدی که تا انوقت رسید باقی ماند.
وی مالک قسمتی از املاک مورثی بود که واردات ان را در خدمت علماء و اصدقاء و سایر مردم مصرف کرد و داخل دنیا نمی شد و ازدواج نکرد و به لذت نفسانی و امور تجملاتی اهمیت نداد و به انها نپرداخت و او دارای ذوق ادبی و اشعار بود و غالب اشعارش در مکدائع حضرت رسول (ص) و اصحاب او و در عشق عرفانی و محسنات مرشدش حضرت شیخ نجم الدین ابن شیخ عمر ضیائالدین مقیم در بیاره بود. بعد از وفات دوستانش دنیا بر او تنگ می شد و زندگی را به دلتنگی و تاسف می گذرانید تا بالاخره در ۱۳۷۵ در سلیمانیه وفات یافت و در مقبره سیوان دفن شد. عالم علامه" جلیل صاحب فهیم صائب و ذهن ثاقب و اخلاق حمیده و اوصاف پسندیده شیخ مصطفی ابن شیخ محمد نجیب ابن شیخ عبذللطیف ابن شیخ عثمان ابن شیخ عبداللطیف کبیر ابن شیخ معروف دره قوله رحمهم الله تعالا در 1303 هجری در قره داغ متولد شد و در خانه وسیم و مقام رفیع پدرش تربیت شده داخل قرائت قران و اموختن کتب اخلاقی و رساله های مقدماتی دینی و ادبی گردید پس از ختم انها به علوم عربیه شروع کرد و درسش پر برکت و مثمر ثمر واقع شد و به تحصیل ادامه داد تا به مقامی بلند رسید و در علوم عقلیه و نقلیه استاد شد و از پدر نحریر خود اجازه گرفت و از ان به بعد در خانه پدر و مدرسه" او باقی ماند و در تدریس معاون او شد و نیز در نشر فتاوی و سایر خدمات از قبیل استقبال و پذیرایی مهمان وارده و بر طرف کردن گرفتاریها و حل مشکلات باسعه" صدر و دلی گشاده و صبور و زبانی منطقی و نصیح و بخشندگی و جوانمردی و نجابت بین امثال و اقران خود مورد غبطه بود . او رحمه الله صفات عالیه داشت به اصلاح ذات البین و رسیدگی به وضع محتاجان و کمک به مردمانی که دچار مشکل می شدند با وجود کثرت کارهای شخصی می پرداخت و تمام این کارها را فقط برای رضای خداوند انجام می داد برای انجام صله رحم
راههای دور و مشقات سفر را قبول می کرد و همیشه از خویشاوندان دور و نزدیک احوالپرسی و دلجویی می فرمود و هر کسی را به فراخور حال و وضع خود تقدیر و تشویق می کرد بدون اینکه حق کسی را از بین ببرد یا از مقدار معیین کم کند و در مقابل اشخاص ذی نفوذ ..غیور و نترس بود و به وجه ملایم و زبان خوش مناسب شا"ن هر فردی حق می گفت وی به ریاضیات قدیم و جدید اشنا بود در حساب تالیفی دارد که در ان دو روش را به هم نزدیک و با هم جمع کرده است و بین انها جدولی فاصله انداخته است و این کتاب دانشجو را به دانستن هر دو طریق ضمانت می کند اما چاپ نشده است وی در قره داغ امام جماعت بود بعد به سلیمانیه انتقال یافت و در ۱۳۹۰ درگذشت وی عبدالکریم محمد متولد در قریه تکیه نزدیک مرکز ناحیه خورمال ابن فتاح ابن سلیمان ابن مصطفی بن محمد از عشیره هوزی قاضی که در حال حاضر در مرکز ناحیه سید صادق در قریه مایندول بالای چشمه سراو سبحان اغا و در قراء مجاور دیگر زندگی می کنند وی در ماه ربیع الاول فصل بهار سال ۱۳۲۳ ه متولد شد و چون تمییز یافت به تحصیل شروع کردو قران مجید را ختم و کتابهای کوچک دینی معموله را تمام خواند در این موقع که اغاز تحصیل بود پدرش فوت کرد اما خداوند او را موفق گردانید و به فضل خود یاری کرد که مادر و عموها وسایر نزدیکانم در ادامه تحصیل من کوشیدند و او نیز به درس خواندن و استفاده علمی پایدار کرد تا در اول محرم ۱۳۳۱ به درس تصریف زنجانی در علم صرف شروع کردم و به مدارس مختلفه" اطراف رفتم و به جستجوی علم پرداخت و ترقی نمود و تحت توجه یکی از علما از دوستان مرحوم پدرش قرار گرفت و نزد او مقدمات صرف و نحو تا مبحث تمییز از کتاب شرح جامی را خواند و در جنگ جهانی اول به سلیمانیه رفت و ابتداء در مسجد ملکندی مستقر شد و بعد در مسجد ملا محمد امین بالیکدری در محله سرشقام اقامت کرد و در انجا مدتی ماند و شرح سیوطی بر الفیه" ابن مالک را رحمهما الله در انجا خواند و جون خشکسالی امد وی از سلیمانیه به اورامان برگشت و به مدرسه خانقاه دورو که زیر نظر و مدیریت شیخ عثمان طویلی اداره می شد ماند تا اینکه در ۱۳۳۸ به مرکز اصلی خود خانقاه بیاره انتقال یافت و بعد نزد عالم فاضل ملا محمد در بالک رفت و مدت ۸ ماه در انجا درس خواند و فرائض شیخ معروف نودهی را تمام کرد و شرح عقاید نسفیه را شروع کرد و به مبحث رویت از ان رسید و بعد از تلاشهای بسیار و کسب امات بسیاری از نقاط در کردستان در مدرسه جامع مبارک غوثیه مقیم شد و شمار بسیاری از طلاب کشورهای مختلفه .جاوه.ترکیه.مراکش. الجزیره و خود عراق از (اعراب و اکراد)بدانجا روی اوردند و با وی دو مدرس دیگر نیز بودند۱.حاج عبدالقادر خطیب۲.کمال الدین طائی و سالها در مداومت بر تدریس و بحث وافاده کامله بر وی گذشت تا به سال ۱۳۳۹برابر با 1973 میلادی وارد شد و ابلاغ بازنشستگی را دریافت کردند ولی سادات کرام و نقیبان عالیقدر اولاد سیدنا شیخ عبدالقادر مرا مشرف کردند و به باقی ماندن در محل خود ابرام کردند و وی الان که سال 1401 هجری است در قید حیات است و در خدمت شیخ عبدالقادر ساکن است. رساله ها و تالیفات: 0رساله شمشیری کاری بر فرق نسیم رستگاری در رد کسانی که تقلید و اجتهاد را انکار می نمایند به فارسی 0رسالهایمان و اسلام که منظومه ای است به زبان کردی 0رساله ئاوی حه یات در تاریخ پیغمبران بزرگ و احوال ایشان به کردی 0رساله اساس السعادت به زبان کردی حاوی اداب اسلام 0چلچراغ اسلام در چهل حدیث به کردی 0نور و نجات در مدح پیامبر اسلام و یارانش 0مولود نامه و معراج نامه به کردی 0دو رشته منظوم به شکل قاموس عربی به کردی 0شریعت اسلام در احکام فقه مطابق مذهب امام شافعی به کردی 0بهار و گلزاری کردی به نظم و نثر 0وتاری ئایینی بو روژانی هه ینی به کردی 0بارانی رحمت به زبان کردی در دین 0کتاب المفتاح 0کتاب الورقات 0کتاب الغریزه 0دیوان محوی به کردی 0دیوان مه و له وی و شرع غزلیات ادبی 0کتاب حج نامه در اداب مناسک حج به نثر و نظم
دکتر کامران بدر خان فرزند امین عالی بدرخان از رجال برجسته ادب و لغت کرد و از پایه گذران روزنامه نگاری کردی است او با برادرش مرحوم جلادت عالی بدرخان سهم بسزایی در انتشار مجله" (هاوارو روناهی) در فاصله سالهای 1941تا1944 م د مشق داشت . در بیروت هم مجله (روژانو وستیر) را به زبان کردی و فرانسوی منتشر کرد و سالها در مدرسه" شرقی تابع دانشگاه موربن(سوربن) عهده دار تدریس زبان و لغت کردی بود که در اثر کوشش و تلاش پی گیر ان شادروان یک تدریس زبان و ادب کردی در ان دانشگاه دایر شد. کامران بدرخان تا اغاز جنگ جهانی اول در المان می زیست و دکترای حقوق را در همان کشور اخذ کرد بعد ها مدتی در سوریه و بیروت با برادرش جلادت بذرخان به سر برد و پس از 83 سال زندگی در گذشت. تالیفات ان مرحوم: *دستور زبان کردی چاپ دمشق سال 1956 *الفبای مصور کردی برای نو اموزان چاپ دمشق سال 1938 *دستور زبان کردی به فرانسوی چاپ دمشق سال 1938 *تعلیم زبان مادری جهت نو اموزان دمشق 1968 *تعلیم زبان کردی به ترکی چاپ 1976م *ترجمه رباعیات حکیم عمر خیام به کردی د مشق1932م *فرهنگ کردی به فرانسوی و فرانسوی به کردی د مشق 1932م *امثال کردی و ترجمه انها به زبان فرانسوی با همکاری لوسی پول مارگریت پاریس 1932 *ترجمه نخبه ای از اشعار شعرای کرد به زبان المانی با همکاری( فون کورت)و(ندرلینج برلن)1935 *مجموعه ای در باره دین اسلام و احادیث نبوی(ص) به زبان کردی دمشق1938م *تفسیر قران به زبان کردی *اشعار غنائی کردی و ترجمه انها به زبان فرانسه پاریس1979 تاریخ ادبیات و عرفان کرد امروز مثال بهارستانی است وسیع و دلنشین که رنگ خزان نمی شناسد و همیشه خوش باشد. هر نقطه اش گلی خوشرنگ و رایحه دارد و بر هر کنارش درخت تناوری قد برافراشته است روزگاری بیشتر مردم از وجود این باغ بهشتی اطلاعی نداشتند و از ان سراغ نمی گرفتند هجوم ویرانگر افات گوناگون به قصد از ریشه خشکاندن درختان کهنسال و ثمربخش و گل بوته های محمدی ان و بی خبری و بلکه بی اعتنایی وارثان باغ موجب شده بود که جوانان و نوباوگان این چند نسل اخیر نسبت به ان همه اصالت و زیبایی که خود داشتند بی توجه شوند و طرفدار و خریدار گلهای کاغذی بیگانگان گردند به این ترتیب اگر در گوشه و کنار و به صورت پراکنده از ثمر درختی و عطر گلی در این باغ سخنی می رفت اندک اندک می رفت که افت فراموشی و تاریکی دو نسل اینده ان مختصر اثار حیات را نیز از چهره" رنگ و رو رفته اش محو گرداند. در دو دهه" گذشته افراد دلسوز و درد اشنا با احساس خطری که از ان یاد شد کمر همت به احیای باغ بستند و هر یک به قدر وسع در این راه کوشیدند و امروز در سایه کار و تلاش این گروه است که سند حیات فرهنگی و سابقه" علمی و ادبی این ملت چنین پایگاهی بلند و جایگاهی ارجمند دارد. در میان این خدمتگزاران دلسوز مرحوم بابا مردوخ روحانی با صرف قریب نیم قرن از عمر خود و جمع اوری و تالیف مجموعه"مستند تاریخ مشاهیر کرد توفیق یافت که در این راه گامی استوار بردارد و اثر ماندگاری باقی گذارد و تاکنون دو جلد ازان منتشر شده است و من نیز با گلچین کردن از این باغچه دسته ای را بر شما عرضه کرده ام باشد که موجب رضایت شما باشد. مشهور به میرزای هورامی در سال 1325در هورامان تخت(روستای کماله) به دنیا آمد. تحصیلات علوم دینی را در شهرها و روستاهای کردستان به اتمام رساند سپس به امامت جماعت در روستاهای اطراف سنندج مشغول شد و در کنار تدریس در مدرسه علوم دینی تحریر کتاب «سه وزه ی کوسالان» را به پایان رسانید.که این کتاب مجموعه ای از اشعار وی در سالهای 62-1350میباشد و آن را در خرداد سال 1362 انتشار داد.وی هم اکنـون در صدا و سیمای کردستان در بخش رادیو هورامی مشغول به فعالیت هستند و نیز قصد انتشار دومین مجموعه شعر خود به نام «زه ردی خه زان» را در سالهای آتی دارند.
ا ************* هيچ كورد زواني بي فه ر ه نگ نيه * استاد محمد امین شیخ الاسلام موکریانی متخلص به هیمن موکریانی که سالهای سال با خدمات خود به ملت (کورد)و به خصوص به ادبیات و فرهنگ آن برای تمامی کوردها شناخته شده است وزحمات ایشان بر کسی پوشیده نیست . ایشان درنوروز ۱۳۶۵ملت کورد و مخصوصا مجموعه تازه تولد یافته سروه را تنها گذاشت وبه همین خاطر جناب ربیعی در آن اوضاع ودر آن روزهای تنهایی زمزمه هایی ویا به قول خودش جوشکاریهایی ازکلمات را در یاد دوستش سرایید که تقدیم میدارد.
له دونیادا كه سێ ره نجی به با بێ هه ره س گرتوویه هه ر چی كێوه، بابێ به هاری بێ گوڵی بێ بولبولی كورد خه زانه كرده وه ی وه ك كاو بابێ له كۆسپێكا كه كوردستانی داگرت ره وایه شیوه نوو شین و هه را،بابێ هه موو وه ك یه ك عه زاداروو په شێون په رێشانن هه واروو شاروو لادێ سه رم سڕ ماوه له م گه ردوونه،یاران خه زه ڵوه ر كه ی له خاكه لێوه دا دێ به هاری بێ گوڵت قه ت دیوه،كاكه؟ ئه گه ربێ چاوه كه م!له م شێوه دا دێ *** ئه گه ر لاوێ نه مامی عومری بشكێ به ناساقی له دونیادا بمێنێ منالێ ده ستی بابوو داكی بگرێ ده سی هه نجه ڵ كوتووپڕ بیڕفێنێ ده سێ وا ده سگیری بێ ده سانه فه له ك پێچی بدات و بیشكێنێ قه ڵاێێ سه نگه ری پارێزی "گه ل" بێ "تریشقه و بومه له رزه" بیڕمێنێ ئه دیبێ وا زمان و ده نگی هۆزه له شین و ... سه رت قه ت سڕ نه مێنێ له و به هاره له جێ "گوڵ" "په یكوڵ"ی "میمڵ" بهێنێ *** ئه گه ر شاهۆ له جێ من بورخابوو له له رزی ببومه له رزه ی مه رگی "هێمن" وڵاتێ هێمنی تێدا نه مابێ ده روونی كۆیله هه ر وه ك به حری بێ بن ئه دیبێ ده نگی بۆ گه ل زولاله له مه رگیدا ئه مێنن"لاڵ"و "قرخن" ئه تۆ ده نگی زولالی میلله تێ بووی هه موو ره شپۆشی تۆیه دۆس و دوژمن تۆ رۆحم بووی،بڵێ چۆنت به جێ هێشت؟ من و فرمێسكی ئاڵ و جه رگی هه نجن سه رم سر ماوه من له م كاره،هێمن ئه من ماوم،ئه تۆ مردی به بێ من *** له خاكه لێوه دا هه ر رۆژ ئه بارێ شلێژابوو به هارو كارووباری هه وا ئاڵۆزو هه وروو با و بۆران "بزه"ێێكم قه ت نه دی هه رگیز له "زارێ" به هارم وا نه دیبوو مات و دڵ پر ته قه للام دا سه رێ ده ر كه م له كاری شریخاندی،برووسكه ی پێ گه یاندم "ئه وا هێمن ته واو بوو كارووباری" "ئه وا هێمن نه ما"سروه سه ری چوو مه گه ر(وه)ی سا ببڵێین(وه ی)كورده واری وه ها به خشه ر نه بوو قه ت هه وری نیسان ئه مه بۆ تۆیه كۆسپ و شین و زاری *** له پاشی تۆ ئومێدی گه ل "هه ژاره" "هه ژار"یش گه ر نه بێ ئیتر هه زاره "هه ژار"ی وا هه سێره ی ب ربه یانه چرایه،رێنمایه،بێ په ژاره هه ژاره سه ر ئه داته "سروه"دیسان كه وابێ سروه سه رداری ته یاره "هه ژار"ی وا هه ژاری هۆزی كورده له زانستا هه زار ئه نده ر هه زاره چه نێ مردوو په ره سته ملله تی كورد؟!!! هه سێره ی هه تا نه نیشێ ،نادیاره!! تۆ ئه م قانوونه بش؛ێنه "ره بیعی" بڵێ به نده ی ؛ه سێكم ""زانیاره""
من ناوم عه بدولخالق نه قیب کوری مه رحوومی موحه ممه دسالحی نه قیب(یه کیک له ئه دیبان و خه ت خوشانی به ناو بانگی ولاته که مان)کوری مه ر حوومی حاجی ئه حمه دی نه قیبه له بنه ماله یه کی ئایینی و مام ناوه ندی له سالی 1325ی هه تاوی له شاری سردشت(گه ره کی مزگه و تی جامیعه)له دایکی خوشه ویستم ئامنه ی مه لا قاسمی با نه یی له دایکبووم..... دووکورو سی کچم هه یه و به مووچه ی ته قاعودی(بازنشستگی) ژیانمان تیپه رده که ین......... به پیویست ده زانم بو ئه وه ی که میک له لایه نی ژیانی هونه ریم بو خوینه رانی به ریز شی که مه وه که چون بوو بو لای شیعروئه ده ب چووم .هیما به مه تله بیک که م که بووبه ها نده ری من بو لای جیهانی شیعر و دنیای ئه ده ب. له راستی دا من هه ر له سه ر ده می منالیمه وه عاشق و شه یدای موسیقا و گورانی بووم......هه ستم به ده نگخوش خوم کرد بوو وه وه گه لیک جاران له گه ل دوست و هاوه لانم له نیو ره ز و باغ و چیمه نی رازاوه ی ده ورو به ری شاره که مان گورانیم ده گوت.هه ست و ئه وینی موسیقا به شیک له ووجوود و ژیانی منی داگرتبوو........ گورانی ببو شوق و حه سره تی من .به لام داخه که م هه تا گه وره و گه و ره تر ده بووم کوت و به ندی داب و نه ریتی دوا که و توویی به تایبه ت له و سه ر ده مه دا زیاتر له ده ست و پیم ده هالا و ریی پی نه ده دام به ته رزیکی ئاشکرا و به ر چاو گورانی بلیم. تا وای لیهات. هیور هیور ئه م هه ست و خروشه پر له جوشه م بیره حمانه سرکوت کرا و پیم وایه ئه گه ر به پیچه وانه ی ئه م بارودوخه ناله باره هه لیکم بوره خسا با ئیستاله بواری موسیقا و گورانی دا گه لیک سه رکه و توو ده بووم و هیمان خزمه تیکی گرنگ و هه راوم به جهاتی هونه ری موسیقا ده کرد....به کورتی ئه م به هره سه رکوت کراوه یه م که ئیستاش له حه سره تی دا ئاخ هه لده کیشم و دل و ده روونم ده کروژی. له خاکه لیوی سالی 1356ی هه تاوی دا له شوینیکی دیکه وه سه ری هه لدا.........له پر شتیک له ده رونم دا ژیرو روو بوو..... ئه وینی شیعر له ناخم دا کلپه ی ساند و هه ستم کرد که جیگا بو جیهان و زامیکی تر ده کریته وه و برینی کونی موسیقا به شیعر ساریژ ده بیته وه :تومه ز به سه ر چاوه ی ئه فسوونای گشت ئه وینه کان گه یشتووم...... له راستی دا سه ر هه لدانی شیعری من عوقده ی سه ر کوت کراوی موسیقا بوو له گه ل دانانی هه و ه لین شیعرم به ناوی(به هاری سه ر ده شت) کاری بی برانه وه له م بواره داده ستی پی کرد و ئیستاش هه ر به رده وام به م کاره دریژه ده ده م و خه ریکی دانانی شیعر و کاری وه ر گیرانم. به کورتی ئیستا ته نیا دالده و په نای من شیعره. باوه ربفه ر موون هه ر کاتیک شیعریکی جوان و هه ست بزوینم ده ست ده که وی و ده یخوینمه وه گریان به روکم ده گری و ئه سرین له چاوم دا قه تیس ده مینی شیعر په ناگایه کی له شکان نه هاتووی ئه ووی ئه و تویه که منی له ته ووژمی هیرشی بوردومانگه لی په یتا په یتای ئه م ژانه ژینه زه لیل کوژه به رده وام پاراستووه و له چنگیان رزگاری کردووم......... شیعر بو من په ناگاو سه نگه ریکه که زه برو زه نگی گشت تاویر و گاشه به رده کانی زه مانی سه رجه م خستوته سه رشان و خوراگرانه له ئاست ئه م دیارده سه خت و دژوارانه دا راوه ستاوه. ئه گه رشه و دالده و په نای شه که تا نه و ئاسمان په ناگای ئه ستیره کان.......شیعر بو من هه م شه وه و هه م ئاسمان و هه م سه نگه ره. شیعر بومن ئارمان و ئامانجه ئایدولوژی نیهایی ئینسانه و به ر له ئینسان و ئه م کوره ی خاکیه دا له دایک بووه. شیعر ئایه تیکی هه میشه یی و به رده وامه و ئه و ینیکی ئه به دیه و من ده مه وی وه هاله م ئایه ته هه میشه یی و ئه به دیه دا بتویمه وه که له سه ر ژیان له گه ل مه رگ به ربه ره کانی بکه م. هیچ گولیک توانای تاریف کردن و مه د ح کردنی بون و به رامه ی گو ل به لکوو ته نیا بو بون کردنی و به س..زور جار بیرده که مه وه که دوای مه رگی من شاعیریکی ئه ویندار له سووچیکی ئه م کوره ی خاکیه دا به چ شیعریک ده گا.. ئاره زو ده که م که بتوانم ئاهه نگی شیعری سالانی دا هاتوو ببینم: جالیره بو ئه و ه ی زیاتر سه رتان نه ئیشینم نموونه له شیعره کانم پیشکه ش به ئیوه ی خوشه و یست ده که م. به بو نه ی بوردوما ن کردنی شیمیایی سه ر ده شتی خویناوی به فه ر مانی صه ددام ئه و نیره نه هه نگه شیته ی میژووی لخین کردبوو وه ئیسکی خوره تاوی ده کروشت ((سوگا)) بو سویه له دل دیت و خه فه تباره ولاتم قه ت وینه یی ئه مرو نه بووه شارو دیهاتم دل پر غه م و پرژانه بریندارو په روشه هه ر جه رگه وه کووره له گرفین و خروشه پی ده شت و چیا .به نده ن و لا پا ل و که ژوکو لیی نیشتووه ته م .خه لکه ده کا شیوه ن و رو رو هه رماتم و سوگایه ئه واشین و شه پوره هه ر لایه ده چی چه مه ریه و شینی به کوره شین گیری جگه ر گوشه یه تی دایکی خه فه تبار هه ر باوکی کلوله که ده کا شیون و ها وار فرمیسکه که ده رژی وه کوو بارانی به هاری هه ر خوشک و برایه که ده که ن شیوه ن و زاری هه ر خوینی شه هیدانی نه مر مانه رژاوه هه ر میشکی صه دان لاوه له گشت لاوه پژاوه په ر په ر بووگولی سویسن و نه سرین و هه لاله بر ژاوه دلی نیرگزو شللیرو گولاله ئا سو شه به قی داوه به خوین سوور و شه لاله هه ر کو ته لی را زا وه یه وا چه شنی گولا له صه ددامی دزیو مل هوری جه للاد بزانه ها کا له پرا توش بکه نه په ندی زه ما نه هه رد یته وه ئه وروژه به لی روژی سزادان ئه و روژه که هه و ری خه فه ت و مه ینه تی را دان هه ر قه تره یه کی خوینی شه هیدانی گه لی کورد پیک دینی هه زاران نه به زی کوردی وه کووگورد ئه و کورده نه وه ی کاوه یی ئا سنگه ره هه یها ت میشکت ده پژینیت و ده گا به وپه ری ئا وات ((ها کا== هه ربینا)) پیش بینیه کی که له و شیعره دا به دیی ده کری جیگای سه رنج و سه ر سوورمانه کی ده یگوت رژیمی صه ددام په نجا سا لی دیکه ش خوراده گری. به لام خه باتی خویناوی ساله های سالی گه لانی عیراق به تایبه تی گه لی کورد له کوردستانی عیراق ئه وه ی سه لماند که حوکمی حاکمه و ده ردی موفاجات. ((تاکی)) ئا ئه و پیره دار به رووه له و به نده نه لقیکی به شان و با هوی را گرتووه و .......... لقه که ی تر: له شه ویکی تو فا نی دا به پیلانی گژه باوه بی ره حمانه تیک شکاوه! ئاخر تا که ی؟ تا که ی؟ تا که ی؟ ئه م داره ئازار چیشتوه به بی تاوان له ژیرشریخه ی بروسکه و ئاگر باران له سه نگه ری ته نیایی دا خوی را گری؟ ((دارستان)) دارستا نیک ئاگری گرت ره وه ئه سپیک له ده و ری گر ده یا نحیلاند! گول ئاخی بو هه لده کیشا کانی فرمیسکی ده رشت و چه میک له دوور ده یزریکاند! دار به روه کانی که ناریش: را ده ژان و ده یان نا لا ند... ** - با – هه لیکرد................ هاواری نیو دارستانی به گو یچکه ی هه وردا چرپاند هه و ر راسا و ..... به گرم و هوور هه موو ده شت و چیای هه ژاند! بارانیکی به خور دایکرد. ((شه نگه بی)) چومی خورین چاوی لیلی به که فی سپی و به فرینی شه پو له کان ده شواته وه و ...... به تیله ی چاوی عاشقی له دیمه نی دلرفین و شه نگ و شوخی تو ئه روانی....... ئه ی شه نگه بیی! ((کاتی مردم)) کاتی مردم بمخه نه سه ر تا ته شوری ئاخه کا نتان! تیر. تیر . بمشون: به عه تری گولجا ره گه نمیکی پی ده شت و زه نگول زه نگول ئاره قی نیو چاوانی وه رزیره کان! گولاو پر ژینی با لام که ن: به شه ونمی به ره به یان. بمنینه سه ر شان وبا هوی په له هووریکی کوچه ری..... به سه ر بنار و ئا سودا شور بیته وه و .......... له نیو له میه ری زریانا هه ر چوارقو ژبنی و لاتم بپشکینی به نیو جه نگه لی هاواردا بگرمینی و دوور دوور بمبا....... له قوولایی ئا سمانا په ری زاده ی شیعره کانم له نیو که ژاوه ی ئه وینا بیته سه رم و له سه ر ته رمی سه ر براوی خه و نه کانم شین بگیری و ........ حه یران بیژی بالا که م بی! ((مه زاره که م)) به گولیکی ره نگا و ره نگ و به تریفه و لاو که سووره و شه و قی چرای شیعره کانم وه رازینن با کو مه لی په پو و له کان له ده وری گلکوی بی نازم کو ببینه وه و به بیریته ی کورده واری چو پی کیشی زه ماو ه ندی ئه م کو چه بن! ** به شه پو لی سه ر که شی ده ریام بسپیرن! یا له سوو چیکی ئاسمان هانام بده ن هه تا چه شنی ئه ستیره کان بسو و تم بو و لا ته که م بو کوردستان...............بو کوردستان........ ** بیر یته = سه مای به کو مه ل زبان کردی یکی از زبانهای شاخه شمال باختری زبانهای ایرانی است که در بخشهایی از خاورمیانه و یا به طور دقیقتر در قسمت‌هایی از ایران، ترکیه، عراق و سوریه که اصطلاحاً به بخشهایی از آن سرزمین کردستان گفته می‌شود به آن گفتگو می‌شود. جمعیتهای پراکنده کرد همچنین در جمهوری آذربایجان، ارمنستان و شمال خراسان یافت می‌شوند. شاخه‌های اصلی زبان کردی عبارتند از سورانی و کرمانجی. گویش‌های کرمانشاهی، اورامانی و کلهری نیز با اینکه با دو گویش نامبرده هخ‌فهمی ندارند و گویشوران آنها همدیگر را متوجه نمی‌شوند از سوی بسیاری با نام زبان کردی نامیده شده‌اند. زبان کردی سورانی در عراق زبان رسمی است در حالی که در کشور سوریه ممنوع است. تا اوت ۲۰۰۲ در ترکیه محدودیت‌های شدیدی بر آن (کردی کرمانجی) اعمال میشد گرچه هنوز در ترکیه بسیار محدود است . در ایران نیز در برخی رسانه‌ها امکان استفاده از آن وجود دارد در حالی که استفاده از آن در نظام آموزشی دولتی هنوز صورت نپذيرفته است. حدود پنجاه سال پيش، درباره يک متن قديمی بحثی علمی در گرفت . درباره متن مادی در مجله مدرسه مطالعات شرقی و افریقایی دانشگاه لندن (مجلد 22 س 1959) زبان شناس معروف پروفسور ن. مكنزی نوشته است كه منظور از زبان مادی زبان كردی است. بسیاری از پژوهشگران، از جمله «تئودور نولدکه» خاورشناس بزرگ آلمانی، معتقدند که اگر روزی زبان مادی درست شناخته شود، بدون شک خویشاوندی بسیار نزدیکی با زبان پارسی باستان خواهد داشت. ولی تاکنون متاسفانه به علت عدم کاوش در مناطق غرب ايران از مادها حتی یک اثر مستند در دست نیست. زبان کردی عضوی از شاخه شمال‌غربی زبانهای ایرانی است که خود شاخه‌ای از زبانهای هندوایرانی است و آن نیز به نوبه خود شاخه‌ای از زبانهای هندواروپایی است. گویش‌ها و لهجه‌ها زبان کردی به سه گروه بخش می‌شود: گروه کرمانجی گروه زازا_گوران گروه گویش‌های جنوبی ۱. گروه کرمانجی نیز خود به دو گویش عمده بخش می‌شود: گویش کرمانجی شمالی یا اصطلاحا همان کرمانجی (Kurmancî) گویش کرمانجی جنوبی یا اصطلاحا سورانی (Soranî) ۲. گروه زازا_گوران نیز به سه بخش بخش می‌شوند: گویش اورامی (Hewramî) گویش گورانی (Goranî) گویش زازا (Zaza) ۲. گروه گویش‌های جنوبی نیز شامل کرمانشاهی، کلهری، کلیایی، پیروندی، هستند. در این میان در کتابها، روزنامه‌ها، مجله‌ها و نیز در پخش برنامه‌های رادیو و تلویزیونی از کرمانجی در مناطق شمالی و سورانی در مناطق جنوبی استفاده می‌شود _____کرمانجی (شمالی) | _کرمانجی___ | | |_____سورانی (میانی) کردی________ | | ______زازاکی | | |_زازا-گورانی|_____ اورامانی | | | |______گورانی | | _____کلهری | | |_گویش جنوبی : مقایسه واژگان زبان کردی با دیگر زبانهای هندواروپایی: کردی اوستایی فارسی سانسکریت انگلیسی زبان آلمانی لاتین
|
تبادل
لینک هوشمند
